❓پرسش
لطفا نظرتان را درباره اين جمله بفرماييد.
«شاهکار بودا از نظر من، این سخن اوست که گفت:
علت‌العلل رنج‌های بشری دلبستگی است و تنها راه رهایی از این رنج، عشق به همه چیز است. »
«مصطفی ملکیان»
💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠
✅پاسخ
رنج را ما یک مرتبه به لحاظ ناظر داریم بررسی می‌کنیم؛ یک نفر ناظر بر اوضاع و احوال کس دیگری یا کسانی است و بر این مبنا داریم می‌گوییم که: مثلا این شخص یا این گروه یا این ملت دارند رنج می‌برند، رنج می‌کشند.
یک بار هم در نگاه داخلی به این مسئله دقت می‌کنیم یعنی همان کسی که مثلا به حساب ما داره رنج می‌برد از درون خودش را ارزیابی می‌کند آن‌جا ممکن است که نظر متفاوت باشد؛ طرف بگوید: نه، من احساس رنج نمی‌کنم من خیلی هم دارم لذت می‌برم. خیلی دارم کیف می‌کنم. این مسئله در تمام مراتب رنج‌ها صادق است. یعنی ممکن است یک کسی احیانا از یک خوردن که نیاز به جویدن و قورت دادن دارد برنجد و بگوید: آقا چقدر ما باید زحمت بکشیم و یک کس دیگری دارند تکه‌تکه‌‌اش می‌کنند و دارد عشق می‌کند و دارد صفا می‌کند و هیچ رنجی احساس نمی‌کند.
بنابراین این‌که ما علت‌العلل رنج‌ها را دلبستگی بیان کنیم این‌چنین نیست رنج اگر به لحاظ نگاه ناظر تلقی بشود، که البته در نگاه کلی این درست است، در این‌جا همه دارند رنج می‌برند و هیچ‌کس خالی از رنج نیست لذا خدای تعالی هم می‌فرماید: که «ان مع العسر یسرا» «مع» دارد یعنی معیت است. با همه «مع السر یسرا» یعنی در سختی راحتی است یعنی یک وقت کسی در حین سختی راحتی را تجربه می‌کند. شما وقتی مسافرت می‌روید حین رانندگی که کاری است پر زحمت و با دقت اما دارید لذت می‌برید چون خانواده دارند لذت می‌برند دوستان دارند لذت می‌برند بلکه کلی هزینه می‌کنید در این رابطه و الی آخر از این‌گونه مثال‌ها. اما این‌که راه رهایی‌اش هم باز بگوییم که عشق به همه چیز هست، این نیست این‌که بدتر می‌کند! این یا معنی عشق معلوم نیست در این‌جا یعنی گوینده متوجه نبوده که عشق یعنی چه یا اصلا عشق را نفهمیده است. عشق اتفاقا از چیزهایی است که انسان را بیچاره می‌کند. مگر می‌شود به همه چیز عشق ورزید؟! انسان به یک چیز بیشتر نمی‌تواند عشق بورزد لذا کلام مولا در نهج‌البلاغه هست که می‌فرماید: «انّ القلوب لا تقبل الرّشا» قلب‌ها رشوه قبول نمی‌کنند. یعنی از این طرف قلب به خودی خود عشق می‌ورزد و وابسته می‌شود از آن طرف خدای سبحان می‌فرماید: که «مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِى جَوْفِهِ» ما دو تا قلب قرار ندادیم در نهان یک نفر یعنی یک قلب دارد یعنی یک‌جا بیشتر نمی‌تواند توجه کامل داشته باشد که ما امروزه به آن می‌گوییم: عشق، عشق‌ورزی. لذا به همه چیز نمی‌شود عشق ورزید. می‌شود همه چیز را دوست داشت ولی «عشق» نمی‌شود ورزید لذا این کلام یا از ایشان نیست یا به صورت مسامحه‌ای بیان شده است. والسلام.
